- نویسنده: محمد رنجی
با پیدایش نخستین تمدن‌ها، «کار» به یکی از شاخصه‌های زندگی بشر تبدیل شد. از زمانی که بشر زندگی غارنشینی را رها کرد و به یک‌جانشینی روی آورد، هم‌زمان با پدید آمدن روستاها و شهرها و طی شدن سده‌ها تا شکل‌گیری تمدن‌های نو، کار جزء گسست‌ناپذیر زندگی بشر بوده و در شکل‌گیری اتفاقات مهمی نظیر انقلاب صنعتی، نقش اصلی را ایفا کرده است. از آن پس، مشکلاتی که در این ورطه وجود داشت، رنگ بیشتری به خود گرفت و تا به امروز دغدغۀ بسیاری از محافل علمی و عمومی جوامع بوده است. یکی از این مشکلات، مسئلۀ «تعادل بین کار و زندگی» است؛ به این معنا که «کار کردن» تا جایی در زندگی انسان پیش رفته که به مقوله‌ای جدا از «زندگی» بشر بدل شده و باید جداگانه به آن پرداخت. تفکیک (Severance)، سریالی است که با محوریت قرار دادن مسئلۀ جدا کردن کار از زندگی، آن را تبدیل به زیربنای داستان خود کرده است.
در ۱۸ فوریۀ سال گذشته، یعنی سال ۲۰۲۲، سرویس پخش آنلاین اپل تی‌وی پلاس (+Apple TV) که نسبت به سرویس‌های پخش دیگر نظیر HBO Max و نتفلکیس، تازه‌کارتر است، آغاز به پخش سریال تفکیک کرد. این سریال می‌تواند در ژانرهایی چون درام، داستان معمایی، تریلر روان‌شناسانه و علمی‌تخیلی دسته‌بندی شود، اما داستان دیستوپیایی (Dystopian Fiction)، ژانر دقیق‌تری برای این سریال است. «دیستوپیا» یا «ویران‌شهر»، به جامعه‌ای خیالی در داستان‌های علمی تخیلی گفته می‌شود که در آن، ویژگی‌های منفی، برتری و چیرگی کامل دارند و زندگی در آن دل‌خواه بیشتر انسان‌ها نیست. این مفهوم از لحاظ واژه‌شناسی مقابل «یوتوپیا» یا «آرمان‌شهر» قرار می‌گیرد. سریال تفکیک، به زندگی کارمندان شرکتی به نام صنایع لومن (Lumon Industries) می‌پردازد؛ کارمندانی که پیش از استخدام در این شرکت بزرگ، تحت فرایندی به نام جداسازی یا تفکیک (Severance) قرار گرفته‌اند. این فرایند باعث می‌شود تا آن‌ها از لحظۀ ورود به محیط کار تا زمان خروج از آن، هیچ خاطره‌ای از زندگی روزمرۀ خود نداشته باشند؛ به این ترتیب هم از لحاظ کاری، بازده بیشتری دارند و هم احتمال افشای اطلاعات محرمانۀ شرکت به بیرون، به صفر می‌رسد. آن‌ها از لحظۀ شروع به کار حتی نام خود را از کارفرمایانشان در شرکت می‌گیرند، چرا که هیچ حافظه‌ای از گذشتۀ خود در محیط کار ندارند. این اتفاق سبب ایجاد زندگی دوگانه‌ای در این افراد شده که گویی هر یک دو شخصیت دارند که هیچ‌یک از چگونگی زندگی دیگری خبر ندارد و از آن‌ها در طول سریال با اصطلاح‌های «خود درونی» (Innie) و «خود بیرونی یا اصلی» (Outie) یاد می‌شود. برای مثال، شخصیت بیرونی حتی نمی‌داند که در شرکت به انجام چه کاری مشغول است و شخصیت درونی نمی‌داند که آیا خانواده‌ای دارد یا نه. هر یک از این دو شخصیت در پی کشف زندگی دیگری و حل مشکلات و موانع سر راه خود است.
فضای سریال در ویران‌شهری درون محیط یک شرکت و در مقیاس کلان‌تر، در جامعۀ سرمایه‌داری ایالات متحدۀ آمریکا می‌گذرد. نقطۀ اشتراک تفکیک با دیگر فیلم و سریال‌های ترندشدۀ سال‌های اخیر، پرداختن به بحث «سرمایه‌داری» است. شرکت صنایع لومن، با طراحی فرایند جداسازی، باعث جذب تعداد زیادی نیروی کار انسانی شده و این امر سبب شده تا سناتورهای آمریکایی و دولتمردان به فکر گسترش این فرایند در امور شغلی دیگر بیفتند؛ در‌حالی‌که انسان‌های قرار‌گرفته تحت این فرایند، که در سریال با عنوان «جداشده» (Severed) از آن‌ها یاد می‌شود، از آن‌چه که بر سر شخصیت درونی‌شان در محیط کار می‌گذرد، خبری ندارند. داستان سریال به‌شکل استعاری از پستی‌های انسان و روند رو به انحطاط جامعۀ بشری امروزی انتقاد می‌کند که نوک پیکان این استعاره‌ها به سمت تقدس‌سازی است. در فضای درونی شرکت، کارمندان از بنیان‌گذار شرکت همانند یک منجی و قدیس یاد می‌کنند و جملات کتاب راهنمای شرکت که توسط بنیان‌گذار آن، کی‌یر ایگان، نوشته شده را هم‌چون جملات کتابی مقدس می‌خوانند. قوانین شرکت سفت و خشک، و حتی در بسیاری مواقع غیرضروری هستند و در صورت تخطی از آن‌ها، کارمندان با مجازاتی تحت عنوان «اتاق استراحت» روبه‌رو خواهند شد. به‌طور کلی، بخش‌های مختلف شرکت از وجود یکدیگر بی‌خبرند و گاه‌گاهی میان بعضی از آن‌ها دشمنی‌های بی‌دلیلی وجود دارد که اساس این دشمنی‌ها، افسانه‌هایی از تاریخ گذشتۀ درون شرکت است. نکتۀ جالب توجه، سرپرستان بخش‌ها هستند؛ آن‌ها با این‌که تحت فرایند جداسازی قرار نگرفته‌اند، با ایمان راسخ به قوانین شرکت هم‌چون یک فرقه، باعث دوام این سیستم شده‌اند. این موضوع نیز به تأثیر عظیم و اجتناب‌ناپذیر ایدئولوژی بر زندگی آدمی اشاره دارد.
خالق تفکیک، دَن اِریکسون است که تا پیش از این، سابقه‌ای در تولید محتوای داستانی در حوزۀ تلویزیون نداشته است و در کارنامۀ او فقط فیلم کوتاهی به نام لیگ عجایب (League of Wonder) به چشم می‌خورد. به‌علاوه، او به مدت دو سال در گروه نویسندگان مسابقات لبخوانی (Lip Sync Battle) فعالیت کرده است. از اشخاص باسابقه‌ای که نقش چشمگیری در تولید این سریال داشته‌اند، می‌توان به بن استیلر اشاره کرد. بن استیلر، بازیگر و کمدین آمریکایی، علاوه بر این‌که جزو تهیه‌کنندگان سریال است، با کارگردانی شش قسمت از نه قسمت این سریال که تاکنون یک فصل از آن پخش شده است، به‌قول منتقدین و مخاطبان، توانسته چشمۀ تازه‌ای از مهارت خود را در این امر به نمایش بگذارد. کارگردانی سه قسمت دیگر توسط ایفه مک‌آردل (Aoife McArdle)، کارگردان ایرلندی، انجام شده است.
شخصیت اصلی سریال مارک اسکاوت است که نقش آن را آدام اسکات، بازیگر آمریکایی، ایفا می‌کند. جان تورتورو، کریستوفر واکن و پارتیشیا آرکت از بازیگران باسابقۀ این سریال هستند و می‌توان گفت دیگر بازیگران سریال را هنرپیشگان کم‌تر شناخته‌شده تشکیل داده‌اند و با این وجود، همگی بازی درخشانی از خود به نمایش گذاشته‌اند.
موسیقی متن تفکیک را تئودور شاپیرو، آهنگ‌ساز آمریکایی، ساخته که تجربه‌های مشترک زیادی با بن استیلر در فیلم‌هایی مثل زولندر (Zoolander) و تندر استوایی (Tropic Thunder) داشته است. تیتراژ ابتدایی سریال هم توسط الیور لاتا معروف به Extraweg، به شکل انیمیشن سه‌بعدی ساخته شده است که به‌همراه موسیقی متن، هر دو از نقاط جذاب این سریال هستند.
هنوز تاریخ دقیقی برای زمان پخش فصل دوم سریال مشخص نشده، اما گمانه‌زنی‌ها از پخش آن در همین امسال، یعنی سال ۲۰۲۳، خبر می‌دهند.
