درس‌هایی از رابرت مک‌کی

نام رابرت مک‌کی عمدتاً برای کسانی که نگاهی حرفه‌ای‌تر به سینما دارند آشناست؛ مخصوصاً کسانی که در حوزۀ نگارش داستان دستی بر آتش دارند. رابرت مک‌کی، فیلم‌نامه‌نویس و منتقد سینمای اهل آمریکاست اما عمدۀ شهرت او به واسطۀ کتاب «داستان» اوست. این کتاب، راهنمای جامعی برای علاقه‌مندان به نگارش داستان و فیلم‌‌نامه است که تاکنون بارها تجدید چاپ شده و به زبان‌های مختلف از جمله فارسی نیز منتشر شده است.

فارغ از کتاب‌های چاپ شده از او و سمینارهای مختلفش در جای‌جای جهان، جالب است بدانید که رابرت مک‌کی در وبسایت یوتوب، کانالی با نشانی @RobertMcKeeSTORY دارد که هر از چند گاهی ویدیوهایی در آن بارگذاری می‌کند. عمدۀ این ویدیوها به صورت پرسش و پاسخ دربارۀ نگارش داستان و فیلم‌نامه است؛ یعنی ابتدا پرسشی از شخص پرسش‌گر مطرح می‌شود و در ادامه پاسخ رابرت مک‌کی را در قالب نکاتی کوتاه می‌بینیم.

در این شماره از مجلۀ فیلم‌‌آرا به سراغ ویدیویی از کانال رابرت مک‌کی رفته‌ایم که در آن، شخصی به نام الکس پولاک از نیویورک، در رابطه با «بازنویسی داستان» از او پرسشی دارد. او می‌گوید: «بارها دربارۀ بازنویسی و مهم‌تر از آن «کمیت تعداد بازنویسی» – ۲۰ یا حتی ۴۰ بار – صحبت شده است. پرسش این است که این بازنویسی باید در کدام مرحله از نگارش (طرح‌ریزی خط داستانی، دیالوگ‌ها یا غیره) اتفاق بیفتد؟»

رابرت مک‌کی این‌گونه پاسخ می‌دهد: «باید در همۀ مراحل اتفاق بیفتد؛ چون نویسنده مدام در حال عوض کردن رویدادها و امتحان کردن چیزهای جدید برای شخصیت‌های داستان خود است. هنگام نگارش سکانس‌های مختلف، نویسنده دائماً صحنه‌ها را جابه‌جا می‌کند، صحنه‌ای جدید به داستان اضافه می‌کند یا بعضی را حذف می‌کند. بنابراین با در نظر گرفتن صفات و رفتارهای جدید در داستان، نویسنده مدام در حال بازنویسی داستان خود است».

مک‌کی می‌افزاید: «نویسنده از همان ابتدا در حال آزمایش کردن است؛ بداهه پردازی می کند، این و آن را امتحان و در نهایت اصلاح می‌کند. حال این اصلاح و بازنویسی ممکن است به خاطر سیستم تصویری پخش کننده یا تغییر در ریتم و سیر داستان بنا به شرایط دیگر باشد».

رابرت مک‌کی در ادامه نکتۀ مهمی را خاطرنشان می‌کند و آن دانستن تمایز «بازنویسی» از «بازبینی» است. او می‌گوید: «در انجمن نویسندگان، بازنویسی به معنای تغییر داستان، اما بازبینی به معنای تغییر متن است. تغییر متن شامل صیقل دادن صحنه‌ها و دیالوگ‌هاست به طوری که شالودۀ قصه تغییری نکند. درحالی‌که در بازنویسی ممکن است شخصیت‌های اصلی داستان عوض یا به طور کلی حذف شوند یا خط داستانی تغییر یابد.

هم‌چنین بازبینی معمولاً پس از بازنویسی اتفاق می‌افتد. هنگامی که بازنویسی‌ها انجام شده و پیش‌نویس نهایی داستان آماده شده، مرحلۀ بازبینی و صیقل دادن قسمت‌های مختلف داستان آغاز می‌شود».